อำเภอควนโดน  ตั้งอยู่ทางทิศเหนือของอำเภอเมืองสตูล  จังหวัดสตูล  ขึ้นมาตามทางหลวงแผ่นดิน หมายเลข ๔๐๖ สายยนตรการกำธร  (สตูล-สามแยกท่าชะมวง) ระยะทางประมาณ  ๒๐ กิโลเมตร มีอาณาเขตติดต่อกับพื้นที่ใกล้เคียง ดังนี้

                      ทิศเหนือ                ติดต่อกับ อำเภอควนกาหลง  จังหวัดสตูล

                      ทิศใต้                    ติดต่อกับ  อำเภอเมืองสตูล  จังหวัดสตูล

                      ทิศตะวันออก         ติดต่อกับ  อำเภอสะเดา  จังหวัดสงขลา และรัฐเปอร์ลิส ประเทศมาเลเซีย

                      ทิศตะวันตก           ติดต่อกับ อำเภอเมืองสตูล อำเภอท่าแพ และอำเภอควนกาหลง  จังหวัดสตูล

               สภาพพื้นที่

               อำเภอควนโดน มีเนื้อที่ประมาณ ๑๙๙.๐๓ ตารางกิโลเมตร หรือ ๑๒๔,๓๙๔  ไร่ ส่วนใหญ่ประมาณ ๕๘% เป็นพื้นที่ป่าเขาและที่ราบลุ่มเป็นลูกคลื่น  มีลักษณะลาดเทจากทิศตะวันออกเฉียงเหนือไปยังทิศตะวันตกเฉียงใต้ ส่วนทางด้านทิศตะวันออกเป็นภูเขา มีเทือกเขาบรรทัด และเทือกเขาสันกาลาคีรี กั้นเขตแดนไทยและมาเลเซีย

               ลักษณะภูมิอากาศของอำเภอควนโดน มีลักษณะอากาศแบบมรสุมเขตร้อนชื้น ฝนตกชุก มี ๒ ฤดู คือฤดูร้อนเริ่มตั้งแต่เดือนมกราคม-เมษายน และฤดูฝนเริ่มตั้งแต่เดือนพฤษภาคม-ธันวาคม ปริมาณน้ำฝนเฉลี่ย ๑,๔๓๗ มิลลิเมตรต่อปี อุณหภูมิเฉลี่ย ๒๘ องศาเซลเซียส

                แหล่งน้ำที่สำคัญของอำเภอควนโดน มีลำคลอง ๒ สาย ได้แก่   คลองดุสน มีแหล่งกำเนิดมาจากเทือกเขาบรรทัด  ไหลผ่านอำเภอควนโดน ไปสิ้นสุดที่อำเภอเมืองสตูล และคลองบาราเกตุ มีแหล่งกำเนิดจากเทือกเขาบรรทัด ไหลผ่านอำเภอควนกาหลง   อำเภอควนโดน  และอำเภอท่าแพ

               การคมนาคมในอำเภอควนโดน สามารถติดต่อระหว่างจังหวัด  อำเภอ  โดยอาศัยทางหลวงแผ่นดิน  หมายเลข  ๔๐๖  สายยนตรการกำธร  (สตูล-สามแยกท่าชะมวง)  และทางหลวงจังหวัด  หมายเลข ๔๑๘๔  สายควนสตอ-วังประจัน  มีความยาว  ๒๒  กิโลเมตร  เป็นเส้นทางสายเชื่อมระหว่างจังหวัดสตูล
อำเภอควนโดนกับรัฐเปอร์ลิส  ประเทศมาเลเซีย

               ประชากร

              ประชากรทั้งสิ้น  ๒๔,๘๘๖  คน  (ข้อมูล  ณ  วันที่  ๕  กุมภาพันธ์  ๒๕๕๗)  แยกเป็นชาย  ๑๒,๓๔๘  คน  หญิง   ๑๒,๕๓๘  คน   จำนวนครัวเรือน  ๕,๑๔๓  ครัวเรือน  ส่วนใหญ่นับถือศาสนาอิสลาม  ร้อยละ  ๙๖  ศาสนาพุทธ  ร้อยละ  ๓  และศาสนาคริสต์  ร้อยละ  ๑  มีความหนาแน่น เฉลี่ยต่อพื้นที่  ประมาณ  ๑๒๕  คนต่อตารางกิโลเมตร

            การปกครอง

             อำเภอควนโดน  แบ่งเขตการปกครองตามพระราชบัญญัติลักษณะปกครองท้องที่ พ.ศ.๒๔๕๗  เป็น  ๔  ตำบล  ๓๑  หมู่บ้าน  ดังนี้

                    -  ตำบลควนโดน                มีจำนวน                ๑๐          หมู่บ้าน

                    -  ตำบลควนสตอ                มีจำนวน                ๑๐          หมู่บ้าน

                    -  ตำบลย่านซื่อ                   มีจำนวน                  ๗          หมู่บ้าน

                     -  ตำบลวังประจัน              มีจำนวน                 ๔          หมู่บ้าน

           การปกครองส่วนท้องถิ่น  ประกอบด้วย  เทศบาล  ๑  แห่ง  คือ  เทศบาลตำบลควนโดนองค์การบริหารส่วนตำบล  ๔  แห่ง  คือ

                     ๑.  องค์การบริหารส่วนตำบลควนโดน

                      ๒.  องค์การบริหารส่วนตำบลควนสตอ

                      ๓.  องค์การบริหารส่วนตำบลย่านซื่อ

                      ๔.  องค์การบริหารส่วนตำบลวังประจัน      

             เศรษฐกิจ

            ประชากรมีรายได้เฉลี่ย  ๔๔,๖๔๙  บาท/คน/ปี (ข้อมูล จปฐ. ปี ๒๕๕๕)   อาชีพหลักการเกษตร  อาชีพรองค้าปลีกค้าส่ง  ภาพรวมเศรษฐกิจของอำเภอควนโดนประกอบด้วย

•   การเกษตรกรรม

      พื้นที่การเกษตร  ๔๘,๗๙๑  ไร่  หรือร้อยละ ๓๙.๒๒ ของพื้นที่ทั้งหมด  ส่วนใหญ่เป็นพื้นที่สวนยางพารา  ๒๖,๔๐๔ ไร่  รองลงมาเป็นพื้นที่ปลูกข้าวนาปี  ๕,๗๐๒  ไร่  พื้นที่ปลูกไม้ผล  ๕,๘๑๗  ไร่  ปาล์มน้ำมัน  ๑,๗๒๘  ไร่  ผลไม้ที่มีชื่อเสียงและทำรายได้ให้แก่เกษตรกรอำเภอควนโดน  ได้แก่  จำปาดะ  เงาะ ลองกอง ทุเรียน เป็นต้น

•  การอุตสาหกรรม

มีโรงงานแปรรูปไม้ยางพารา จำนวน  ๑ แห่ง   คือ

-   โรงเลื่อยทุ่งพัฒนาพาราวู๊ด  หมู่ที่  ๑๐ ตำบลควนสตอ   

• การพาณิชย์

ส่วนใหญ่เป็นการค้าส่ง และค้าปลีก ในสาขาการเกษตรกรรมที่เกี่ยวกับผลผลิตทางการเกษตร เนื่องจากอำเภอควนโดนมีอาณาเขตติดต่อกับประเทศมาเลเซีย จึงมีการค้าขายชายแดนระหว่าง ไทย  -  มาเลเซีย  มีตลาดนัดชายแดนวังประจัน  โดยมีช่องทางผ่านแดนช่องทางเดียว คือ ด่านศุลกากรวังประจัน

• การท่องเที่ยว

มีแหล่งท่องเที่ยวสำคัญ  ได้แก่  อุทยานแห่งชาติทะเลบัน   น้ำตกยาโรย  น้ำตกโตนปลิว  น้ำตกจิ้งหรีด  เป็นต้น  มีงานประเพณีที่สำคัญของอำเภอควนโดน ได้แก่  งานจำปาดะ  งานเมาลิดกลางอำเภอควนโดน  เป็นต้น

        การศึกษา 

       มีสถานศึกษาในระบบโรงเรียน จำนวน  ๑๙  แห่ง  สังกัดสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน  ๑๔  แห่ง  สังกัดสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาเอกชน จำนวน ๕  แห่ง  ห้องสมุดประชาชน  ๑  แห่ง  ศูนย์การเรียนชุมชน  ๕  แห่ง  ที่อ่านหนังสือประจำหมู่บ้าน  ๒๗  แห่ง  และศูนย์อบรมเด็กก่อนเกณฑ์ประจำมัสยิด  จำนวน  ๑๐  แห่ง

       ศาสนา   

                ประชากรส่วนใหญ่นับถือศาสนาอิสลาม  ร้อยละ  ๙๖  ศาสนาพุทธ  ร้อยละ  ๓  และศาสนาคริสต์  ร้อยละ  ๑ 

       การสาธารณสุข 

                มีโรงพยาบาล  ขนาด  ๓๐  เตียง  ๑  แห่ง  โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล  ๔  แห่ง

       การสาธารณูปโภค

                -   การประปาส่วนภูมิภาค                ๑             แห่ง

                -   ประปาหมู่บ้าน                            ๑๒          แห่ง

                -   ประปาภูเขา                                ๕            แห่ง

                -   ฝาย                                          ๑๔         แห่ง                       

        สถานที่สำคัญ

               อำเภอควนโดนมีสถานที่สำคัญๆ ดังนี้

• วัดพัฒนาราม

เป็นวัดแห่งเดียวในอำเภอ ตั้งอยู่เลขที่ ๒๒๗ บ้านควนโดน หมู่ที่ ๑ ตำบลควนโดน สังกัดคณะสงฆ์มหานิกาย  เนื้อที่ ๘ ไร่ ๒ งาน ๒๐ ตารางวา กระทรวงศึกษาธิการ ประกาศตั้งเป็นวัด เมื่อวันที่ ๙ พฤษภาคม ๒๕๒๑ ให้มีนามว่า “วัดพัฒนาราม” ได้รับพระราชทานวิสุงคามสีมา เมื่อวันที่ ๒๑ กุมภาพันธ์ ๒๕๒๓ เขตวิสุงคามสีมา กว้าง ๔๐ เมตร ๘๐ เมตร ในด้านการศึกษาได้เปิดสอนพระปริยัติธรรม ตั้งแต่ พ.ศ.๒๕๑๖  ปัจจุบันวัดพัฒนาราม  มีพระภิกษุ ๒ รูป

• มัสยิด­  จำนวน  ๒๔  มัสยิด  ได้แก่

                                 -  มัสยิดกลางควนโดน  ตั้งอยู่เลขที่  ๑๐๔  หมู่ที่  ๑  ต.ควนโดน   อ.ควนโดน  จ.สตูล

                                 -  มัสยิดสะพานเคียน  ตั้งอยู่  หมู่ที่  ๒  ต.ควนโดน อ.ควนโดน  จ.สตูล                                                                       

                                -  มัสยิดอิสลามสามัคคี  ตั้งอยู่เลขที่  ๑๐๖  หมู่ที่  ๓  ต.ควนโดน  อ.ควนโดน  จ.สตูล

                                -  มัสยิดอูบูดีย๊ะห์  ตั้งอยู่  หมู่ที่  ๔  ต.ควนโดน   อ.ควนโดน  จ.สตูล                                                                  

                                 -  มัสยิดอารุลอียะดะห์  ตั้งอยู่  หมู่ที่  ๕  ต.ควนโดน  อ.ควนโดน  จ.สตูล

                               -  มัสยิดอัซซอดากอตุลอิสลาม  ตั้งอยู่เลขที่  ๑๒๓ หมู่ที่ ๖  ต.ควนโดน  อ.ควนโดน จ. สตูล

                                -  มัสยิดบูเกตยามู  ตั้งอยู่  หมู่ที่  ๗  ต.ควนโดน  อ.ควนโดน  จ.สตูล

                                -  มัสยิดฟุตห์เราะห์มาน  ตั้งอยู่เลขที่  ๑๖๘  หมู่ที่  ๙  ต.ควนโดน  อ.ควนโดน  จ.สตูล

                                -  มัสยิดบ้านโต๊ะซ๊ะ  ตั้งอยู่  หมู่ที่  ๑  ต.ควนสตอ  อ.ควนโดน  จ.สตูล

                                -  มัสยิดกุบังปะโหลด  ตั้งอยู่เลขที่    ๒๑  หมู่ที่  ๒  ต.ควนสตอ  อ.ควนโดน  จ.สตูล

                                -  มัสยิดใหม่บ้านกลาง  ตั้งอยู่    หมู่ที่  ๔  ต.ควนสตอ  อ.ควนโดน  จ.สตูล

                                -  มัสยิดอิสลาเฮียะห์  ตั้งอยู่    หมู่ที่  ๕  ต.ควนสตอ  อ.ควนโดน  จ.สตูล

                                -  มัสยิดนูรูลอีดายะห์  ตั้งอยู่  หมู่ที่  ๖  ต.ควนสตอ  อ.ควนโดน  จ.สตูล

                                -  มัสยิดดารุลฮูดาย์  ตั้งอยู่    หมู่ที่  ๗  ต.ควนสตอ  อ.ควนโดน  จ.สตูล

                                -  มัสยิดควนไสน  ตั้งอยู่เลขที่    ๑๐๙  หมู่ที่  ๙  ต.ควนสตอ  อ.ควนโดน  จ.สตูล

                                -  มัสยิดบ้านทุ่งพัฒนา  ตั้งอยู่เลขที่    ๑๓๕  หมู่ที่  ๑๐  ต.ควนสตอ  อ.ควนโดน  จ.สตูล

                                -  มัสยิดดารุศศอลีฮีน  ตั้งอยู่    หมู่ที่  ๒  ต.ย่านซื่อ  อ.ควนโดน  จ.สตูล

                                -  มัสยิดดารุลนาอีม  ตั้งอยู่เลขที่  ๙๐  หมู่ที่  ๓  ต.ย่านซื่อ  อ.ควนโดน  จ.สตูล

                                -  มัสยิดอะห์มาดียะปันจอร์  ตั้งอยู่เลขที่  ๗/๒๔๙๑ หมู่ที่ ๖ ต.ย่านซื่อ  อ.ควนโดน  จ.สตูล

                                -  มัสยิดบ้านทุ่งมะปรัง  ตั้งอยู่เลขที่  ๑๐๒  หมู่ที่ ๑  ต.วังประจัน  อ.ควนโดน  จ.สตูล

                                -  มัสยิดนูรุลเอี๊ยะซาน ตั้งอยู่  หมู่ที่  ๒  ต.วังประจัน  อ.ควนโดน  จ.สตูล

                                -  มัสยิดบ้านวังประจัน  ตั้งอยู่เลขที่  ๕๘  หมู่ที่  ๓  ต.วังประจัน  อ.ควนโดน  จ.สตูล

                                -  มัสยิดกียามิดดีน  ตั้งอยู่  หมู่ที่  ๔  ต.วังประจัน  อ.ควนโดน  จ.สตูล

                                -  มัสยิดนัศรุดดีน  ตั้งอยู่  หมู่ที่  ๒  ต.ควนสตอ  อ.ควนโดน  จ.สตูล

       ด่านศุลกากรวังประจัน

            ด่านศุลกากรวังประจันตั้งอยู่บริเวณหลักกิโลเมตรที่  ๒๒  ทางหลวงจังหวัดหมายเลข  ๔๑๘๔  ตำบลวังประจัน อำเภอควนโดน  จังหวัดสตูล  ห่างจากอำเภอควนโดน ๒๑  กิโลเมตร  และ  ห่างจากอำเภอเมืองสตูล  ๔๐    กิโลเมตร  ด่านศุลกากรวังประจัน  เปิดทำการอย่างเป็น   ทางการเมื่อ วันที่  ๒๐  มกราคม  ๒๕๒๗  โดยมีพลเอกสิทธิ  จิรโรจน์  รัฐมนตรีว่าการกระทรวงมหาดไทยในขณะนั้น  เป็นประธานในพิธี  การจัดสร้างและดำเนินการก่อสร้าง  โดยใช้งบประมาณของกระทรวงมหาดไทย  ลักษณะที่ทำการเป็นอาคารคอนกรีตชั้นเดียว  มีที่ทำการของส่วนราชการ  ๓  หน่วยงาน  คือ  ด่านศุลกากรวังประจัน  ด่านตรวจคนเข้าเมืองควนโดน  ด่านตรวจพืชวังประจัน  ภายหลังด่านตรวจคนหางานวังประจันได้เข้ามาร่วมปฏิบัติงานด้วยในปี  ๒๕๓๓  ใช้ชื่อรวมเรียกว่า  “ศูนย์ราชการด่านวังประจัน”  ด่านศุลกากรวังประจันเป็นด่านในสังกัดสำนักงานศุลกากรภูมิภาคที่  ๔  จังหวัดสงขลา

       อุทยานแห่งชาติทะเลบัน 

                มีพื้นที่ ๒๑๐ ตารางกิโลเมตร ตั้งอยู่ตำบลวังประจัน อำเภอควนโดน ติดกับชายแดนประเทศมาเลเซีย ได้ประกาศเป็นอุทยานแห่งชาติเมื่อเดือนมิถุนายน ๒๕๒๓ เพื่ออนุรักษ์ปรับปรุงทะเลบัน อนุรักษ์ป่าไม้ สัตว์ป่าและทรัพยากรธรรมชาติ ในเขตป่าสงวนแห่งชาติอยู่ห่างจากถนนยนตรการกำธร จากสามแยกควนสตอ ในเส้นทาง ควนสตอ-เขตแดนมาเลเซียประมาณ    ๒๐  กิโลเมตร  ที่ทำการอุทยานอยู่ติดกับชายแดนไทย-มาเลเซีย

                โดยรวมพื้นที่ป่าสงวนแห่งชาติ หัวกาหมิง กับป่าสงวนแห่งชาติ กุบังปุโหลดเป็นอุทยานแห่งชาติทะเลบัน เป็นสถานที่ท่องเที่ยวที่สำคัญอีกแห่งหนึ่งของจังหวัดสตูล มีหนองน้ำจืดขนาดใหญ่ มีน้ำขังตลอดปี ซึ่งเป็นจุดเด่นกว้างประมาณ ๖๐๐ เมตร ยาวประมาณ ๘๐๐ เมตร มีทิวทัศน์ที่งดงามมาก แนวป่าและภูเขาสองฟากเป็นที่รวมของธรรมชาติซึ่งเป็นป่าไม้ ภูเขา ถ้ำ และน้ำตกสวยงามหลากหลายแห่ง สภาพป่าที่อุดมสมบูรณ์
และเป็นที่พักพิงของสัตว์ป่านานาชนิด เป็นแหล่งต้นน้ำลำธารของแม่น้ำลำคลองต่าง ๆ ในจังหวัด มีบ้านพักมาตรฐานรองรับนักท่องเที่ยวได้ประมาณ ๑๕๐ คน

          น้ำตกยาโรย 

             เป็นน้ำตกที่สวยงามแห่งหนึ่งของอำเภอควนโดน อยู่ในท้องที่ตำบลวังประจัน อยู่ห่างจากสามแยกควนสตอไปถึงทางเข้าน้ำตกประมาณ ๑๔ กิโลเมตร เส้นทางสายควนสตอ-เขตแดนมาเลเซีย เข้าไปประมาณ ๗๐๐ เมตร ถึงตัวน้ำตก มีที่พักของเจ้าหน้าที่อุทยานฯ อยู่ในความควบคุมดูแลของอุทยานแห่งชาติทะเลบัน มีต้นน้ำที่เกิดจากป่าหัวกาหมิง ในเขตจังหวัดสงขลา มีระยะทางที่น้ำตกลงมาเป็นชั้นๆ กว่า ๑๐ กิโลเมตร มีแหล่งน้ำเหมาะสำหรับเป็นที่อาบน้ำ บริเวณใกล้เคียงมีพรรณไม้นานาชนิด

        น้ำตกโตนปลิว 

             อยู่ในท้องที่ตำบลวังประจัน อำเภอควนโดน อยู่ห่างจากสามแยกควนสตอไปถึงทางเข้าน้ำตกประมาณ ๙ กิโลเมตร เส้นทางควนสตอ - เขตแดนมาเลเซีย   จากถนนสายควนสตอ-เขตแดนมาเลเซีย เข้าไปประมาณ ๓ กิโลเมตร  ถึงน้ำตก  เป็นน้ำตกที่สวยที่สุดในบรรดาน้ำตกที่มีอยู่ในอุทยานแห่งชาติทะเลบัน น้ำตกเป็นชั้นๆ มีต้นน้ำมาจากเขาจีนเหมาะสำหรับเป็นที่พักผ่อนหย่อนใจ มีพรรณไม้ที่สวยงามและเป็นที่อยู่ของสัตว์ป่านานาชนิด

        น้ำตกจิ้งหรีด 

             อยู่ในท้องที่ตำบลวังประจัน  อำเภอควนโดน  อยู่ห่างจากสามแยกควนสตอไปถึงทางเข้าน้ำตกประมาณ  ๒๐  กิโลเมตร เส้นทางสายควนสตอ-เขตแดนมาเลเซีย  ตั้งอยู่ริมถนนเป็นถ้ำที่มีหินงอกหินย้อย สวยงามมาก มีทางน้ำไหลผ่าน

        ตลาดนัดชายแดนวังประจัน  

                     มีตลาดนัดระดับชาวบ้าน ซึ่งราษฎรชาวไทยและชาวมาเลเซียในท้องถิ่น นำสินค้ามาซื้อขายแลกเปลี่ยนกันโดยเสรี
มีตั้งแต่สินค้าอุปโภคบริโภค ของใช้ประจำวันต่าง ๆ เสื้อผ้าทั้งที่สำเร็จรูปและที่ยังไม่สำเร็จรูป ผลิตผลทางการเกษตร พืชผักและผลไม้ต่าง ๆ ตลอดไปจนถึงเครื่องใช้ไฟฟ้า เครื่องประดับตกแต่งบ้าน และเครื่องประดับยนต์ จิปาถะ ฯลฯ ตลาดนัดชายแดนตั้งอยู่ในหมู่ที่ ๔ ตำบลวังประจัน ซึ่งมีอาณาเขตติดต่อกับบ้านวังเกลียน รัฐเปอร์ลิส ประเทศมาเลเซีย


ที่มา : http://district.cdd.go.th/khuandon/   สำนักงานพัฒนาชุมชนอำเภอควนโดน  จังหวัดสตูล